Ίλεξ ή Ίληξ (Ilex)

Οικογένεια των Ακουιφολιιδών (Aquifoliaceae)

Άλλα κοινά ονόματα: Λαύρος, Αρκουδοπούρναρο, Ήμερο πουρνάρι, Ου (από το γαλλικό “Houx”)

Το γένος Ίλεξ (Ilex) περιλαμβάνει περίπου 300 είδη δέντρων και θάμνων, που συναντώνται κυρίως σε εύκρατες και τροπικές περιοχές του πλανήτη, σε όλα τα ημισφαίρια. Ανάλογα με το είδος, τα φυτά μπορεί να είναι αειθαλή ή φυλλοβόλα.

Τα φύλλα του Ίλεξ είναι εναλλασσόμενα, με ακέραιες, οδοντωτές ή, σε ορισμένα είδη, αγκαθωτές παρυφές. Τα λουλούδια είναι μικρά, συνήθως άσπρα, αν και σε σπάνιες περιπτώσεις μπορεί να είναι κίτρινα ή πράσινα. Τα λουλούδια εμφανίζονται κατά την άνοιξη (Απρίλιο-Μάιο) στις μασχάλες των φύλλων, και δεν παρουσιάζουν ιδιαίτερο διακοσμητικό ενδιαφέρον.

Αξιοσημείωτο είναι ότι τα θηλυκά και αρσενικά λουλούδια συνήθως εμφανίζονται σε διαφορετικά δέντρα. Όταν φυτεύονται μαζί, τα θηλυκά δέντρα παράγουν καρπούς. Οι καρποί είναι δρύπες (ή ράγες) με ζωηρά χρώματα, και παραμένουν στο δέντρο για όλο το χειμώνα, προσφέροντας ένα ελκυστικό διακοσμητικό στοιχείο.

Ίλεξ ο Οξύφυλλος (Ilex aquifolium)

Από τα 300 γνωστά είδη Ίλεξ, το πιο διαδεδομένο για καλλιέργεια είναι ο Ίλεξ ο Οξύφυλλος (Ilex aquifolium), γνωστός και ως κοινός λιοπρίνος ή λαύρος. Το είδος αυτό ευδοκιμεί σε ποικιλία κλιμάτων και χρησιμοποιείται συχνά στους κήπους για να δημιουργήσει φράχτες ή να διαμορφώσει μεμονωμένες συστάδες θάμνων.

Είδη και ποικιλίες του Ίλεξ ο Οξύφυλλος (Ilex aquifolium)

Η ποικιλία αυτή περιλαμβάνει διάφορες ποικιλίες που είναι δημοφιλείς για την καλλιέργεια και τη διακόσμηση. Οι ποικιλίες χρησιμοποιούνται κυρίως για:

• Φράχτες σε κήπους

• Διακοσμητικά φυτά για τους κήπους και τοπία

Είδη και Ποικιλίες του Ίλεξ (Ελαιοπρίνου)

Εδώ παρατίθενται τα πιο γνωστά είδη και ποικιλίες του Ίλεξ:

Υβρίδιο Ilex x altaclarensis

Αυτό το υβρίδιο χαρακτηρίζεται από ωοειδή, βαθυπράσινα, γυαλιστερά φύλλα. Στα νεαρά φυτά, τα φύλλα είναι αγκαθωτά, ενώ στα ενήλικα σχεδόν χωρίς αγκάθια. Η ποικιλία «Hodginssi» είναι «αρσενική» με μεγάλα αγκαθωτά φύλλα και ερυθρούς καρπούς. Είναι ιδανικό φυτό για φράχτες σε πόλεις και παράκτιες περιοχές. Μερικές άλλες σημαντικές ποικιλίες είναι η «Καμελιόφυλλο» (Cameliifolia), με ακέραια φύλλα και κόκκινους καρπούς, και η «Λωσόνειο» (Lawsoniana).

Ίλεξ ο Οξύφυλλος (Ilex aquifolium)

Αυτό το είδος είναι πολύ διαδεδομένο στην Ευρώπη, τη Βόρεια Αφρική και τη Δυτική Ασία. Είναι γνωστό ως κοινός λιοπρίνος και αναπτύσσεται καλά στα δασώδη εδάφη. Πρόκειται για ένα αειθαλές δέντρο που φτάνει τα 8-10 μέτρα ύψος με σκληρά, αγκαθωτά φύλλα. Τα θηλυκά δέντρα σχηματίζουν καρπούς μόνο αν είναι κοντά σε αρσενικά. Οι καρποί είναι κόκκινοι και παραμένουν στο δέντρο κατά τη διάρκεια του φθινοπώρου και του χειμώνα. Χρησιμοποιείται συχνά για φράχτες και Χριστουγεννιάτικες διακοσμήσεις.

Ποικιλίες του Ίλεξ ο Οξύφυλλος

• Στενόφυλη (Angustitolia): Έχει στενά και αγκαθωτά φύλλα με μικρούς κόκκινους καρπούς.

• Κιτρινόραγη (Bacilfava): Γνωστή και ως (Frictu-luteo), με ωοειδή φύλλα και κίτρινους καρπούς.

• Θηριώδης (Ferox): Αρσενική ποικιλία με ωοειδή φύλλα και κοντά αγκάθια.

• Ουιλσόνειο (Wilsonii): Θηλυκή ποικιλία με μεγάλα αγκαθωτά φύλλα και μεγάλους κόκκινους καρπούς.

Ποικιλίες με Ποικιλόχρωμα Φύλλα

• Κρεμάμενη με αργυρή παρυφή (Argenteo-marginata Pendula): Θηλυκή ποικιλία με κλαδιά που κρέμονται προς τα κάτω και φύλλα με αργυροχρωμοί παρυφές.

• Με χρυσή παρυφή (Aureo-marginata): Έχει χρυσές παρυφές και κόκκινους καρπούς.

• Χρυσοποικιλτη (Auteo maculata): Φύλλα κίτρινα, κρεμ και πράσινες κηλίδες.

• Θηριώδης αργυρόχρους (Ferox argentea): Φύλλα λευκά-κρεμ.

Ίλεξ ο Κερασφόρος (Ilex cornuta)

Αυτός ο αειθαλής θάμνος φτάνει τα 3 μέτρα ύψος και έχει γυαλιστερά πράσινα φύλλα με αγκάθια σε κάθε γωνία. Από τα άσπρα λουλούδια των θηλυκών φυτών σχηματίζονται κόκκινες ράγες.

Ίλεξ ο Οδοντωτός (Ilex crenata)

Αυτός ο θάμνος έχει πολύ διακλαδισμένα κλαδιά και ύψος 2-3 μέτρα. Τα φύλλα του είναι ωοειδή με ελαφρά οδοντωτή παρυφή. Τα θηλυκά φυτά σχηματίζουν μαύρες ράγες το φθινόπωρο και το χειμώνα.

Ίλεξ ο Κομβώδης (Ilex geniculata)

Ίλεξ ο Κομβώδης (Ilex geniculata)

Ίλεξ ο Επιφανής (Ilex insignis)

Ένας θάμνος με ευθύγραμμο, λεπτό και σκληρό κλαδί και βαθυπράσινα φύλλα.

Ίλεξ ο Περνύειος (Ilex pernyi)

Αυτό το αειθαλές δέντρο έχει σχεδόν ορθογώνια, πράσινα, γυαλιστερά φύλλα.

Ίλεξ ο Περιστρεφόμενος (Ilex verticillate)

Αυτός ο θάμνος δεν ξεπερνά τα 3 μέτρα ύψος και τα φύλλα του είναι ωοειδή, λεπτά και σκληρά. Οι καρποί του είναι κόκκινοι, ενώ στην ποικιλία «Χρυσόκαρπος» είναι κίτρινοι.

Τεχνική Καλλιέργειας του Ίλεξ (Ελαιοπρίνου)

Ο Ίλεξ φυτεύεται συνήθως τον Μάρτιο-Απρίλιο ή τον Οκτώβριο. Σε περιοχές με ήπιο κλίμα, μπορεί να φυτευτεί ακόμα και το χειμώνα, αρκεί το έδαφος να μην είναι πολύ υγρό. Για καλύτερα αποτελέσματα, συνιστάται η φύτευση νεαρών δέντρων, καθώς τα ενήλικα φυτά έχουν μεγαλύτερη δυσκολία να πιάσουν. Τα φυτά φυτεύονται με μπάλα χώματος και απαιτούν συχνό πότισμα για την ενίσχυση της ανάπτυξής τους.

Αφού ο ελαιοπρίνος είναι διοϊκό φυτό, πρέπει να φυτεύονται αρσενικά και θηλυκά δέντρα μαζί για να εξασφαλιστεί η γονιμοποίηση και η καρποφορία. Οι ποικιλόχρωμες ποικιλίες του είδους Ίλεξ ο οξύφυλλος έχουν την τάση να πιάσουν δύσκολα.

Ο Ίλεξ αναπτύσσεται αργά, και μετά από 10 χρόνια μόνο ξεπερνά το ύψος του 1 μέτρου, αλλά μπορεί να ζήσει έως και 100 χρόνια. Ευδοκιμεί σε όλα τα εδάφη, με καλύτερα αποτελέσματα σε υγρά, δροσερά και ελαφρώς όξινα ή ελαφρώς ασβεστώδη εδάφη. Μπορεί να φυτευτεί σε ηλιόλουστες ή σκιασμένες τοποθεσίες. Ωστόσο, οι ποικιλόχρωμες ποικιλίες χρειάζονται ηλιολουστές θέσεις, καθώς εκεί οι διαφορές χρώματος στα φύλλα είναι πιο έντονες και εμφανείς.

Πολλαπλασιασμός του Ίλεξ (Ελαιοπρίνου)

Ο πολλαπλασιασμός μπορεί να γίνει με διάφορους τρόπους, όπως σπορά, μόσχευμα, καταβολάδα και εμβολιασμός. Κάθε μέθοδος έχει τα δικά της χαρακτηριστικά και απαιτήσεις:

• Σπορά: Οι ώριμοι καρποί του ελαιοπρίνου μαζεύονται και διατηρούνται σε άμμο (η οποία πρέπει να ανακατεύεται περιοδικά) μέχρι την επόμενη άνοιξη. Στη συνέχεια, οι σπόροι φυτεύονται σε υγρό έδαφος σε βάθος 3 εκατοστών. Μετά από δύο χρόνια, τα φυτά είναι έτοιμα για σπορά στο φυτώριο. Τα μικρά φυτά είναι ευαίσθητα στις μεταφυτεύσεις, οπότε αυτές πρέπει να περιορίζονται όσο το δυνατόν περισσότερο.

• Μόσχευμα: Τον Αύγουστο, λαμβάνονται μοσχεύματα μήκους 5-8 εκατοστών από ώριμα μικρά κλαδιά του έτους, που περιλαμβάνουν και ένα τμήμα παλαιότερου κλαδιού. Τα μοσχεύματα φυτεύονται σε ψυχρό κασόνι με μείγμα τυρφής και άμμου. Την επόμενη άνοιξη, τα ριζωμένα μοσχεύματα μεταφυτεύονται στο φυτώριο, όπου καλλιεργούνται για δύο χρόνια πριν μεταφερθούν στην τελική τους θέση. Αυτή η μέθοδος είναι η πιο συνηθισμένη για τον πολλαπλασιασμό του Ίλεξ.

• Καταβολάδα: Το φθινόπωρο (Οκτώβριο), τα χαμηλά κλαδιά καλύπτονται με χώμα, ώστε να αναπτυχθούν ρίζες. Αυτή η διαδικασία γίνεται αργά και με δυσκολία, αλλά μετά από περίπου δύο χρόνια τα κλαδιά μπορούν να κοπούν και να μεταφυτευτούν ως ανεξάρτητα φυτά.

• Εμβολιασμός: Ο εμβολιασμός των ποικιλιών του Ίλεξ ο οξύφυλλος μπορεί να γίνει πάνω στο τυπικό είδος, τον Ιούνιο με κεντράδι ή με ενοφθαλμισμό τον Αύγουστο. Ωστόσο, το υποκείμενο τείνει να αναπτύσσει παραφυάδες, οπότε αυτή η μέθοδος πρέπει να αποφεύγεται σε ορισμένες περιπτώσεις.

Κλάδεμα του Ίλεξ (Ελαιοπρίνου)

Το κλάδεμα δεν είναι απαραίτητο, εκτός αν επιθυμείτε να διαμορφώσετε ιδιαίτερα σχήματα. Σε αυτή την περίπτωση, τα δέντρα πρέπει να κλαδευτούν κατά τη διάρκεια του καλοκαιριού (Ιούλιο – Αύγουστο), για να επιτευχθεί η επιθυμητή μορφή.

Οι ποικιλόχρωμοι ελαιοπρίνοι μπορούν να γίνουν πράσινοι, ειδικά αν καλλιεργούνται σε σκιασμένα σημεία. Σε αυτή την περίπτωση, θα πρέπει να κόβονται άμεσα οι πράσινοι βλαστοί από τη βάση τους, ώστε να επανέλθει το φυσικό χρώμα του φυτού.

Ζωικοί εχθροί και ασθένειες του Ίλεξ (Ελαιοπρίνου)

Ο υπονομευτής των φύλλων του ελαιοπρίνου (Phytomyza ilicis) είναι ένα μικρό έντομο, των προνυμφών του οποίου ανοίγουν στοές στο εσωτερικό των φύλλων του φυτού. Στα φύλλα που πλήττονται από το έντομο, εμφανίζονται καστανές φλύκταινες. Η ζημιά μπορεί να είναι ιδιαίτερα σοβαρή, ειδικά στα νεαρά φυτά, τα οποία κινδυνεύουν να ξεραθούν σε περιπτώσεις έντονης προσβολής.

Για την καταπολέμηση του υπονομευτή των φύλλων του ελαιοπρίνου, είναι απαραίτητοι οι τακτικοί ψεκασμοί του δέντρου με θειική νικοτίνη, οι οποίοι αποτελούν έναν αποτελεσματικό τρόπο ελέγχου της προσβολής και προστασίας του φυτού από τη ζημιά που προκαλεί το έντομο.