Μυρτιά – Μύρτος (Myrtus)

Οικογένεια: Μυρτίδες (Myrtaceae)

Κοινά ονόματα: Μερτιά, Σμυρτιά, Μερσινιά

Η Μυρτιά ή Μύρτος (επιστημονική ονομασία: Myrtus) αποτελεί γένος φυτών της οικογένειας των Μυρτιδών (Myrtaceae), το οποίο περιλαμβάνει περίπου 100 είδη αειθαλών και διακοσμητικών θάμνων. Η οικογένεια Μυρτιδών περιλαμβάνει συνολικά περισσότερα από 3.000 είδη φυτών. Το πιο γνωστό είδος του γένους είναι ο Μύρτος ο κοινός (Myrtus communis), ο οποίος απαντάται αυτοφυής στην Ευρώπη και είναι χαρακτηριστικό της μεσογειακής χλωρίδας.

Τα φυτά του γένους Myrtus διακρίνονται για τα αρωματικά τους φύλλα, τα λευκά ή ροζ άνθη και τους μελανούς, σφαιρικούς καρπούς. Η αισθητική τους αξία καθιστά τη μυρτιά δημοφιλές καλλωπιστικό φυτό για κήπους και θερμοκήπια.

Οι θάμνοι αυτοί χρησιμοποιούνται ευρέως για τη διακόσμηση κήπων και θερμοκηπίων, χάρη στην ομορφιά και την ευρωστία τους. Οι καρποί του μύρτου, με την όξινη και ρητινώδη γεύση τους, αποτελούν εξαιρετική τροφή για τα πουλιά. Σε κάποιες αραβικές χώρες χρησιμοποιούνται ως καρύκευμα, ενώ από αυτούς παράγεται επίσης ένα ξινό ποτό. Στην Κορσική, αξιοποιούνται για την παρασκευή ενός ιδιαίτερου λικέρ.

Το φυτό βρίσκει εφαρμογή και στην αρωματοποιία, χάρη στις ευωδιαστές του ουσίες. Επιπλέον, το ξύλο του, που είναι κόκκινο και λεπτόκοκκο, χρησιμοποιείται για την κατασκευή επίπλων, καθώς είναι ιδιαίτερα καλαίσθητο.

Ο μύρτος έχει μακρά ιστορία ως θεραπευτικό φυτό, αφού οι αρχαίοι το χρησιμοποιούσαν για τη θεραπεία πολλών ασθενειών. Συμβολίζει διαφορετικά πράγματα σε διάφορους πολιτισμούς: στους Εβραίους είναι σύμβολο ειρήνης, ενώ για τους αρχαίους Έλληνες αντιπροσώπευε την αγάπη. Σε κάποιες χώρες συμβολίζει την παρθενία, και στο παρελθόν το στεφάνι μυρτιάς ήταν σύμβολο μεγάλης τιμής.

Είδη και ποικιλίες

Μύρτος η κεκοσμημένη (Myrtus bullata)

Η Μύρτος η κεκοσμημένη (Myrtus bullata) είναι αειθαλής θάμνος, ενδημικός της Νέας Ζηλανδίας, και ανήκει στο γένος Myrtus της οικογένειας των Μυρτιδών (Myrtaceae). Το φυτό μπορεί να αναπτυχθεί σε ύψος έως 3 μέτρα, γεγονός που το καθιστά κατάλληλο για καλλωπιστική χρήση σε κήπους, πάρκα και άλλους υπαίθριους χώρους.

Τα φύλλα του φυτού, κατά το αρχικό στάδιο ανάπτυξης, φέρουν ένα απαλό χνούδι, το οποίο τους προσδίδει βελούδινη υφή. Το χρώμα τους είναι βαθύ πορφυρό, ενώ με την ωρίμανση μετατρέπεται σε καστανοκόκκινο. Χαρακτηριστικό γνώρισμα των φύλλων είναι οι ρυτιδώσεις ανάμεσα στις νευρώσεις, οι οποίες συμβάλλουν στην ιδιαίτερη υφή και αισθητική ποικιλία του φυλλώματος.

Η ανθοφορία λαμβάνει χώρα στις αρχές του καλοκαιριού, με τα άνθη να είναι διακοσμητικά. Οι καρποί εμφανίζονται αργότερα και έχουν σχήμα που παραπέμπει σε μικρό αχλάδι, με σκούρο πορφυρό χρώμα, το οποίο συχνά πλησιάζει το μαύρο. Η αντίθεση των καρπών με το φύλλωμα προσδίδει υψηλή διακοσμητική αξία στο φυτό καθ’ όλη τη διάρκεια της ωρίμανσης.

Μύρτος η κοινή (Myrtus communis)

Η Μύρτος η κοινή (Myrtus communis), γνωστή και με τις ονομασίες μυρτιά ή μυρσίνη, είναι είδος αειθαλούς θάμνου που ανήκει στην οικογένεια των Μυρτιδών (Myrtaceae). Έχει φυσική κατανομή στην Ασία και τις παραμεσόγειες περιοχές, συμπεριλαμβανομένης της Ελλάδας, όπου απαντάται ως αυτοφυές φυτό.

Ο θάμνος φθάνει συνήθως σε ύψος περίπου 2 μέτρων και χαρακτηρίζεται από πυκνή διακλάδωση, γεγονός που τον καθιστά ιδιαίτερα κατάλληλο για καλλωπιστική χρήση σε κήπους και φράχτες.

Τα φύλλα είναι αντίθετα, ωοειδή έως λογχοειδή, με γυαλιστερή υφή και έντονο πράσινο χρώμα. Ένα διακριτό χαρακτηριστικό τους είναι το έντονο άρωμα που αναδίδουν όταν τρίβονται, ιδιότητα που καθιστά το φυτό ιδιαίτερα αγαπητό σε κήπους με αρωματικά φυτά.

Τα άνθη του είδους είναι μονήρη, λευκά και ιδιαίτερα αρωματικά, με πέντε πέταλα μήκους έως 2 εκατοστών. Εμφανίζονται κατά τις αρχές του καλοκαιριού, στις μασχάλες των ανώτερων φύλλων. Μετά την ανθοφορία, παράγονται καρποί με ωοειδές σχήμα, που μπορεί να είναι μαύρου, κίτρινου ή λευκού χρώματος, ανάλογα με την ποικιλία. Οι καρποί παραμένουν στο φυτό για μεγάλο χρονικό διάστημα, προσδίδοντας υψηλή διακοσμητική αξία.

Το είδος περιλαμβάνει αρκετές ποικιλίες, οι οποίες διακρίνονται μεταξύ τους βάσει μορφολογικών χαρακτηριστικών:

Flore Pleno (Πολυανθής): Παρουσιάζει διπλά άνθη, με αυξημένο αριθμό πετάλων.

Leucocarpa (Λευκόκαρπος): Παράγει λευκούς καρπούς.

Microphylla (Μικρόφυλλος): Φέρει μικρότερα φύλλα από το τυπικό είδος.

Variegata (Ποικιλόχρωμη): Χαρακτηρίζεται από φύλλα με κηλίδες λευκού και κρεμ.

Μύρτος λούμα (Myrtus luma)

Η Μύρτος λούμα (Myrtus luma), γνωστή επίσης ως Ευγενία η μελισσοκομική (Eugenia apiculata), είναι ένας εντυπωσιακός θάμνος ή μικρό δέντρο, που προέρχεται από τη Χιλή. Με κατάλληλη φροντίδα, μπορεί να φτάσει σε ύψος έως και 8 μέτρα, γεγονός που το καθιστά κατάλληλο για μεμονωμένη φύτευση, καθώς και για δενδροστοιχίες ή καλλωπιστικούς φράχτες.

Ένα από τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά του είδους είναι οι διακλαδώσεις του κορμού, οι οποίες σε μεγαλύτερα και ηλικιωμένα φυτά αποκτούν ένα κανελί χρώμα και μία ιδιαίτερη υφή, προσδίδοντας φυσική κομψότητα και αισθητικό ενδιαφέρον καθ’ όλη τη διάρκεια του έτους.

Τα φύλλα είναι ωοειδή έως ελλειπτικά, με λαμπερό πράσινο χρώμα που προσδίδει ζωντάνια στο φυτό. Η λεπτή υφή και η κανονική διάταξη των φύλλων στις διακλαδώσεις συμβάλλουν στην αρμονική και ισορροπημένη εμφάνιση του φυτού.

Η ανθοφορία πραγματοποιείται κατά τους καλοκαιρινούς μήνες, κυρίως Ιούλιο και Αύγουστο, με την εμφάνιση λευκών ανθέων. Τα άνθη αποτελούν σημαντική πηγή τροφής για τις μέλισσες, ενισχύοντας τη σημασία του φυτού στη μελισσοκομία και στο οικοσύστημα.

Μύρτος η ούγνειος (Myrtus ugni)

Η Μύρτος η ούγνειος (Myrtus ugni), επίσης γνωστή ως Ευγενία η ούγνειος (Eugenia ugni), είναι θάμνος ή μικρό δέντρο που φτάνει σε ύψος περίπου 2 μέτρων και κατάγεται από τη Νότια Αμερική. Το φυτό ξεχωρίζει για την κομψότητα και τη χρηστική αξία του, κυρίως λόγω των καρπών του.

Τα νεαρά κλαδιά του είναι καλυμμένα με απαλό χνούδι, προσδίδοντας βελούδινη υφή και ελκυστική εμφάνιση. Τα φύλλα έχουν μυτερό σχήμα, είναι γυαλιστερά και παρουσιάζουν ζωηρό πράσινο χρώμα, που ενισχύει τη φρεσκάδα και την αρμονία της εικόνας του φυτού.

Η ανθοφορία εμφανίζεται κυρίως την άνοιξη, με λευκά άνθη που φέρουν διακριτικές ροζ κηλίδες, προσδίδοντας μια ρομαντική νότα στην εμφάνιση του φυτού. Υπάρχει επίσης ποικιλία με ποικιλόχρωμα φύλλα, όπου το πράσινο συνδυάζεται με ανοιχτόχρωμες κηλίδες, καθιστώντας το φυτό ιδανικό για διακοσμητική φύτευση.

Οι καρποί είναι μικροί, περίπου στο μέγεθος ενός μπιζελιού, με κοραλλί χρώμα. Διαθέτουν διακριτικό και γλυκό άρωμα, καθιστώντας τους δημοφιλείς για χρήση στην παρασκευή γλυκών, μαρμελάδων και ποτών, προσφέροντας μοναδική γεύση και αρωματική ένταση.

Η Eugenia ugni συνδυάζει κομψότητα, ευχάριστο άρωμα και πρακτική χρησιμότητα, καθιστώντας την δημοφιλή επιλογή για καλλωπιστικούς κήπους και βοτανόκηπους.

Τεχνική της καλλιέργειας

Οι μυρτιές είναι ανθεκτικά και ευπροσάρμοστα φυτά, που καλλιεργούνται με επιτυχία σε υπαίθριους χώρους, κυρίως σε περιοχές με ήπιο κλίμα. Η φύτευση πραγματοποιείται κυρίως την άνοιξη, σε εδάφη με καλή αποστράγγιση, προκειμένου να αποφεύγεται η συσσώρευση υπερβολικής υγρασίας, η οποία μπορεί να βλάψει το ριζικό σύστημα του φυτού. Το είδος ευδοκιμεί καλύτερα σε ηλιόλουστες και προστατευμένες από ισχυρούς ανέμους τοποθεσίες, που παρέχουν επαρκή φωτισμό και κατάλληλες συνθήκες ανάπτυξης.

Η μυρτιά εμφανίζει μεγάλη ικανότητα προσαρμογής σε διαφορετικά εδαφολογικά περιβάλλοντα και μπορεί να αναπτυχθεί ακόμη και σε ξηρά εδάφη, όπως αυτά που βρίσκονται κάτω από δασικά δέντρα, όπου η σκιά και η περιορισμένη υγρασία δεν επηρεάζουν αρνητικά την ανάπτυξή της. Επιπλέον, το φυτό είναι ιδιαίτερα ανθεκτικό στην αλμύρα της θάλασσας, γεγονός που το καθιστά κατάλληλο για παραθαλάσσιες περιοχές.

Σε περιοχές με ψυχρότερους χειμώνες, η μυρτιά διατηρείται σε θερμοκήπια, όπου η θερμοκρασία διατηρείται σε επίπεδα γύρω στους 5°C. Κατά τη διάρκεια αυτής της περιόδου, το έδαφος πρέπει να παραμένει ελαφρώς υγρό, ώστε να υποστηρίζεται η επιβίωση του φυτού. Στα πρώτα χρόνια ανάπτυξης, τα φυτά απαιτούν ελαφρύ μείγμα εδαφών, συνήθως αποτελούμενο από ίσα μέρη φυτόχωμα, ερεικόχωμα και κηπόχωμα. Καθώς ωριμάζουν, χρειάζονται πιο πλούσιο μίγμα, κυρίως από φυτόχωμα και δροσερό χώμα, προκειμένου να ενισχυθεί η ανάπτυξή τους.

Τον Μάιο, τα φυτά μεταφέρονται ξανά στον υπαίθριο χώρο και ποτίζονται τακτικά, ιδιαίτερα κατά τις πρώτες ζεστές ημέρες της άνοιξης. Με την άφιξη του Οκτωβρίου, επανατοποθετούνται σε προστατευμένους χώρους για να προφυλαχθούν από το ψύχος. Η αλλαγή γλάστρας, σημαντική για την υγεία του φυτού, συνιστάται να γίνεται τον Μάρτιο, λίγο πριν την έναρξη της ενεργούς βλαστητικής περιόδου.

Η μυρτιά έχει φυσική τάση να διαμορφώνει στρογγυλεμένο σχήμα, γεγονός που μειώνει την ανάγκη για συχνό κλάδεμα. Όταν απαιτείται, συνήθως τον Μάρτιο, το κλάδεμα περιορίζεται στην αφαίρεση ακανόνιστων ή ανεπιθύμητων κλαδιών, με στόχο τη διατήρηση της συμμετρίας και της καλαισθησίας του φυτού.

Πολλαπλασιασμός

Ο πολλαπλασιασμός των μυρτιών πραγματοποιείται με διάφορες μεθόδους, ανάλογα με το επιθυμητό αποτέλεσμα και τη διαθεσιμότητα του φυτικού υλικού. Η σπορά αποτελεί μία απλή και αποτελεσματική μέθοδο για τα κοινά είδη. Οι σπόροι σπέρνονται σε κατάλληλο υπόστρωμα και όταν τα νεαρά φυτά αποκτήσουν δύο έως τρία φύλλα, μεταφυτεύονται σε μεγαλύτερα δοχεία ή στον τελικό τους χώρο φύτευσης.

Πιο συχνά, όμως, ο πολλαπλασιασμός γίνεται με ημιξυλώδη μοσχεύματα, καθώς αυτή η μέθοδος εξασφαλίζει υψηλότερα ποσοστά επιτυχίας και επιτρέπει τον καλύτερο έλεγχο της μορφής και ανάπτυξης του φυτού. Τα μοσχεύματα λαμβάνονται από υγιή φυτά κατά τους καλοκαιρινούς μήνες, συνήθως Ιούνιο και Ιούλιο. Έχουν μήκος περίπου 10 εκατοστά και περιλαμβάνουν ένα τμήμα από παλιότερο κλαδί, που ευνοεί τη ριζοβολία.

Τα μοσχεύματα φυτεύονται σε μείγμα από τύρφη και άμμο σε ίσα μέρη, το οποίο παρέχει καλή αποστράγγιση και θρεπτικά στοιχεία. Τοποθετούνται σε κασόνια ή άλλα προστατευμένα δοχεία, όπου παραμένουν μέχρι να αναπτύξουν ισχυρό ριζικό σύστημα. Αφού ριζώσουν, τα νεαρά φυτά μεταφυτεύονται σε μεγαλύτερα δοχεία για περαιτέρω ανάπτυξη. Όταν γίνουν αρκετά ανθεκτικά, τοποθετούνται στην οριστική θέση φύτευσης, είτε στον κήπο είτε σε γλάστρες.

Επιπλέον, για την παραγωγή φυτών με ιδιαίτερα μορφολογικά χαρακτηριστικά, εφαρμόζεται η τεχνική του εμβολιασμού. Μέσω αυτής της μεθόδου διαμορφώνονται μικρά θυσανοειδή σχήματα στη βάση ή στρογγυλωποί θάμνοι στα άκρα του φυτού. Ως υποκείμενο χρησιμοποιείται συνήθως το είδος Μύρτος η κοινή (Myrtus communis), λόγω της ανθεκτικότητάς του και της σταθερότητας που παρέχει στο μόσχευμα.