Μύρτιλλο ή Μύρτιλλος

Βακκίνιον (Vaccinium)

Οικογένεια: Ερεικίδες (Ericaceae)

Αγγλικά λέγεται blueberry (Μπλούμπερρι)

Το φυτό αυτό απαντάται ευρέως στις ορεινές ζώνες της Ευρώπης και σε διάφορες περιοχές της Αφρικής, κυρίως σε υψόμετρα άνω των 1.000 μέτρων. Συχνά σχηματίζει εκτεταμένες αποικίες σε όξινα και τυρφώδη εδάφη, ιδιαίτερα κάτω από δασικά δέντρα, όπου βρίσκει τις κατάλληλες συνθήκες ανάπτυξης. Χαρακτηρίζεται από λεπτά, διακλαδισμένα και εν μέρει έρποντα στελέχη, τα οποία φτάνουν σε ύψος περίπου 5 μέτρων. Τα φύλλα του είναι μικρά, ωοειδή και παρουσιάζουν διαφοροποιήσεις ανάλογα με το είδος.

Τα άνθη του είναι μονήρη, πολύ μικρά, με κωδωνοειδές σχήμα και κάνουν την εμφάνισή τους τον Μάιο, στη μασχάλη των φύλλων. Στη συνέχεια, αυτά μετατρέπονται σε σφαιρικούς καρπούς με διάμετρο περίπου ενός εκατοστού. Οι καρποί αυτοί έχουν μπλε-μαύρη ή κόκκινη απόχρωση και μια χαρακτηριστική υπόξινη γεύση.

Το φυτό δεν είναι γνωστό μόνο για τους καρπούς του, οι οποίοι καταναλώνονται νωποί, αλλά αξιοποιούνται ευρέως στη ζαχαροπλαστική και την ποτοποιία. Τα φύλλα του επίσης είναι ιδιαίτερα πολύτιμα, καθώς περιέχουν ουσίες με στυπτικές, απολυμαντικές και διουρητικές ιδιότητες. Αυτές οι ιδιότητες καθιστούν το φυτό πολύτιμο τόσο για τη διατροφή όσο και για φαρμακευτικές χρήσεις.

Είδη και ποικιλίες του μύρτιλλου

Βακκίνιον το κορυμβώδες (Vaccinium corymbosum)

Ο θάμνος αυτός, που έχει την προέλευσή του από τις Ηνωμένες Πολιτείες, αποτελεί ένα εντυπωσιακό φυτό τόσο για την καλλωπιστική όσο και για την παραγωγική του αξία. Αναπτύσσεται σε ύψος που φτάνει τα 2-3 μέτρα και έχει χαρακτηριστική διακλάδωση από τη βάση. Το φύλλωμά του προσδίδει ιδιαίτερη γοητεία, καθώς το φθινόπωρο αποκτά ένα ζεστό κόκκινο χρώμα. Τα άνθη του είναι λευκά με ροζ απόχρωση και σχηματίζουν όμορφους βότρεις, δίνοντας μια διακοσμητική όψη στο φυτό.

Το βακκίνιο αυτό χρησιμοποιείται συχνά ως διακοσμητικό φυτό, αλλά είναι επίσης εξαιρετικά παραγωγικό, με δυνατότητα να αποδώσει έως και 10 κιλά ράγες σε μέγεθος κερασιού. Οι καρποί του ωριμάζουν σταδιακά, από τα τέλη Ιουλίου έως σχεδόν το τέλος Σεπτεμβρίου.

Βακκίνιον το μύρτιλλον (Vaccinium myrtillus)

Αυτό το είδος είναι γνωστό ως ο μαύρος μύρτιλλος και χρησιμοποιείται εκτενώς στη ζαχαροπλαστική. Έχει μικρά, ανοιχτοπράσινα φύλλα με οδοντωτές παρυφές, που παίρνουν πορφυρές αποχρώσεις κατά τη διάρκεια του φθινοπώρου. Οι καρποί του είναι μπλε-μαύρες ράγες με σάρκα μακροκόκκινη, ζουμερή και γεμάτη γεύση. Η ωρίμανση των καρπών πραγματοποιείται κατά τη διάρκεια του Ιουλίου και του Αυγούστου, προσφέροντας φρέσκα και γευστικά φρούτα για διάφορες χρήσεις.

Βακκίνιον το ελόβιον (Vaccinium uliginosum)

Γνωστό και ως ψευδομύρτιλλος ή μπλε μύρτιλλος, αυτό το είδος μοιάζει αρκετά με τον μαύρο μύρτιλλο, αλλά παρουσιάζει διακριτές διαφορές. Τα φύλλα του έχουν ακέραιες παρυφές, γλαύκο χρώμα και έντονες δικτυωτές νευρώσεις, προσδίδοντας στο φυτό μια ξεχωριστή εμφάνιση. Οι καρποί του, μπλε χρώματος, διαθέτουν ζελατινώδη σάρκα χωρίς χυμό. Το είδος αυτό ευδοκιμεί κυρίως σε υγρές ζώνες, όπως οι Άλπεις και οι Απέννινοι, όπου το κλίμα είναι ιδανικό για την ανάπτυξή του.

Βακκίνιον η άμπελος της Ίδης (Vaccinium vitis-idaea)

Το συγκεκριμένο αειθαλές φυτό είναι γνωστό ως κόκκινος μύρτιλλος και ξεχωρίζει για τα σκληρά, ανοιχτοπράσινα φύλλα του, τα οποία φέρουν μικρές ρητινώδεις κηλίδες στην κάτω επιφάνεια και έχουν ακέραιες παρυφές. Οι καρποί του είναι κόκκινοι, μικρότεροι από εκείνους του μαύρου μύρτιλλου, και έχουν πικρή-υπόξινη γεύση. Συνήθως, δεν καταναλώνονται νωποί, αλλά αξιοποιούνται ευρέως στη ζαχαροπλαστική για την παρασκευή μαρμελάδων και άλλων γλυκισμάτων.

Το φυτό αυτό ευδοκιμεί σε μεγαλύτερα υψόμετρα σε σχέση με τον μαύρο μύρτιλλο, καθιστώντας το ιδανικό για ορεινές περιοχές. Επιπλέον, οι διακοσμητικές ποικιλίες του συχνά χρησιμοποιούνται ως φυτά εδαφοκάλυψης, προσφέροντας πρακτικότητα και αισθητική αρτιότητα στον κήπο ή το τοπίο.

Τεχνική της καλλιέργειας του μύρτιλλου

Ο μύρτιλλος αποτελεί ένα χαρακτηριστικό φυτό που ευδοκιμεί σε όξινα εδάφη, τα οποία είναι εντελώς απαλλαγμένα από ασβέστιο και πλούσια σε τύρφη, χούμο και καλά χωνεμένη οργανική ύλη. Σε εδάφη που δεν πληρούν αυτές τις προδιαγραφές, η ανάπτυξή του είναι ιδιαίτερα δύσκολη, καθώς το φυτό αδυνατεί να αναπτυχθεί σωστά, γίνεται ευάλωτο σε ασθένειες και παράγει πολύ μικρό αριθμό καρπών.

Για τη βελτίωση ενός ακατάλληλου εδάφους, απαιτείται η δημιουργία λάκκων βάθους και πλάτους περίπου 50 εκατοστών. Στον πυθμένα αυτών των λάκκων συνιστάται η τοποθέτηση οργανικών υλικών, όπως καλά χωνεμένη κοπριά, ερεικόχωμα, τύρφη (π.χ., φύλλα, πευκοβελόνες ή πριονίδι), σε συνδυασμό με μικρή ποσότητα φυτόχωματος. Αυτό εξασφαλίζει το κατάλληλο υπόστρωμα για την ανάπτυξη του φυτού.

Ο μύρτιλλος φυτεύεται καλύτερα σε ηλιόλουστες θέσεις, οι οποίες προάγουν τη βέλτιστη ανάπτυξη και παραγωγή του. Παρόλα αυτά, μπορεί να προσαρμοστεί και σε ημισκιαζόμενες περιοχές χωρίς σημαντικά προβλήματα. Η διαχείριση του φυτού περιλαμβάνει τακτική λίπανση, ιδιαίτερα κατά την περίοδο που το φυτό βρίσκεται σε πλήρη παραγωγή. Η λίπανση πραγματοποιείται την άνοιξη, με φωσφορούχα ορυκτά λιπάσματα και θειική αμμωνία, τα οποία τοποθετούνται στην επιφάνεια του εδάφους, γύρω από τη βάση του φυτού.

Όσον αφορά τις καλλιεργητικές φροντίδες, αυτές είναι περιορισμένες. Το κλάδεμα είναι η μοναδική σημαντική εργασία και περιλαμβάνει την αφαίρεση των κλαδιών που βρίσκονται πολύ κοντά στο έδαφος, καθώς και τα απαραίτητα κοψίματα για τη διαμόρφωση του φυτού σε ένα όμορφο και ισορροπημένο σχήμα. Το κλάδεμα πραγματοποιείται την άνοιξη, αφού έχει περάσει ο κίνδυνος από τους ισχυρούς παγετούς και πριν ξεκινήσει η νέα βλάστηση.

Με αυτές τις πρακτικές, ο μύρτιλλος μπορεί να ευδοκιμήσει και να αποδώσει εξαιρετικής ποιότητας καρπούς, ενώ η συντήρηση και η φροντίδα του διασφαλίζουν την υγεία και τη μακροζωία του φυτού.

Πολλαπλασιασμός του μύρτιλλου

Ο μύρτιλλος μπορεί να πολλαπλασιαστεί με διάφορες μεθόδους, με τη σπορά να αποτελεί μία από αυτές. Ωστόσο, η διαδικασία με σπόρο είναι αρκετά χρονοβόρα και τα αποτελέσματά της δεν είναι πάντα ικανοποιητικά, καθώς απαιτούνται περίπου 3-4 χρόνια μέχρι να είναι έτοιμο το φυτό να μεταφυτευθεί στην οριστική του θέση. Για τον λόγο αυτό, η μέθοδος αυτή προτιμάται λιγότερο στις περισσότερες καλλιέργειες.

Συνήθως, ο μύρτιλλος πολλαπλασιάζεται με καταβολάδες, μια απλή και αποδοτική διαδικασία που μπορεί να πραγματοποιηθεί είτε το φθινόπωρο είτε την άνοιξη. Στη μέθοδο αυτή, τα κλαδιά της βάσης του φυτού έρχονται σε επαφή με το έδαφος ή θάβονται ελαφρώς, προκειμένου να διευκολυνθεί η ανάπτυξη ριζών. Αφού σχηματιστούν επαρκείς ρίζες, το νέο φυτό μπορεί να αποκοπεί από το μητρικό φυτό και να μεταφυτευθεί σε διαφορετική θέση τον επόμενο χρόνο.

Μια άλλη κοινή μέθοδος είναι ο πολλαπλασιασμός με μοσχεύματα, τα οποία λαμβάνονται κατά την περίοδο από τον Ιούλιο έως τον Σεπτέμβριο. Τα μοσχεύματα φυτεύονται σε ένα ειδικό υπόστρωμα που αποτελείται από ίσα μέρη άμμου και τύρφης, κάτω από γυάλινη κάλυψη, χωρίς όμως τη χρήση θέρμανσης. Για να αυξηθεί η πιθανότητα ριζοβολίας, συνιστάται να εμβαπτίζονται τα μοσχεύματα σε διάλυμα ορμονών ριζοβολίας, καθώς η ριζοβόληση είναι συνήθως μια δύσκολη διαδικασία για τον μύρτιλλο.

Αφού τα μοσχεύματα ριζώσουν, διατηρούνται σε φυτώριο για έναν χρόνο ώστε να αναπτυχθούν περαιτέρω. Στη συνέχεια, μεταφυτεύονται στην οριστική τους θέση, με την ιδανική χρονική περίοδο για τη διαδικασία αυτή να είναι το φθινόπωρο ή ο χειμώνας, όταν το φυτό βρίσκεται σε λήθαργο και η βλαστητική του δραστηριότητα έχει σταματήσει.